Þorvalds þáttr tasalda
Velg språk | Norrønt | Islandsk | Norsk | Dansk | Svensk | Færøysk |
---|---|---|---|---|---|---|
Denne teksten finnes på følgende språk ► | ||||||
Capitulum
Nv þo at margar rædur ok frasagnnir se ritadar j þessu male þær at æigi þikia miog tilheyra sogu Olafs Trygguasonar þa þarf þat æigi at undrazst. þuiat suo sem rennande uỏtnn fliota af ymissum uppsprettum ok koma oll j æinn stad nidr til þeirrar somu likingar hafua þessar frasagnir af ymissligu upphafui æitt endimark at rydia til atburda sem Olafr konungr Trygguason uerdr uit staddr edr menn hans.
Rægdr Þorvalldr
Sigurdr er madr nefnndr en annarr Haukr þeir uoru haleyskir menn at ætt ungir at alldri en myklir ok sterkir ok hofduzst miog j kaupferdum. Þetta sama sumar er Olafr konungr for austan or Uikinne sigldu þeir Sigurdr ok Haukr uestr til Einglandz. en er þeir komu aftr til Noregs at alidnu sumre þa sigldu þeir nordr med landi. þeir mættu lide Olafs konungs nordr a Mære. En er konungi uar sagt at þar uoru kaupmenn haleyskir komnir af Æinglande ok voru heidnir þa let hann kalla styrimann til sin ok spurde ef þeir uillde taka tru ok lata skirazst. en þeir neitodu þui skiott. Konungr talade firir þeim fagrliga ok fek ekki af þeim þat er hann uillde. het hann þeim þa afarkostum liflati edr lima. ok gerde þat ekki. þa let konungr setia þa j jarnn ok hafde þa med ser nordr til Þrandheims. uoru þeir um hrid halldnir j hoftum ok fiotrum. Konungr kom oft til þeirra ok het þeim sæmdum ok sinne vinattu en stundum hỏrdum pijslum. ok stodade ekki þuiat þeir gengu huorki firir blidu ne stridu. En a æinne nott hurfu þeir brott or uardhalldinu suo at æinge madr spurde til þeirra ok æinge madr uisse huersu þeir hỏfdu brott komizst þuiat fiotrarnir lagu þar obrotnir ok læst husinu er þeir hofdu inne uerit. toludu menn þar mart til en konungr sealfr uar um þetta farędinn ok talde þo nokkut a uardhalldzmennina er gætt þeirra skyllde hafua. uirde þeim þat bæde til uangeymslu ok vskynsamligrar fauitzsku er þeir urdu æigi uarir uit brotferd þeirra. en þo uard ekki at gert þuiat þeirra var leita farit ok funduzst þeir æigi. Sid um haustit komu þeir fram brædr |[1] Sigurdr ok Haukr nordr a Halogalande med Hareki j Þiottu. tok hann alluel uit þeim ok uoru þeir med honum um uetrinn med godu yfirlæti.
Konungr sendi Þorualld til Vpplanda
A þui sama sumri sem nu var fra sagt kom til Noregs vtan af Jslande Þorualldr tasallde systurson Uigaglums. hann var fridr madr synum mikill ok sterkr ok ỏrr af peningum. Þorualldr kom af hafui vtan at Þrandheimi lagde hann inn til Nidaross. Olafr konungr uar þar firir j bænum. ok þegar at konungr visse at þar voru komnir kaupmenn hæidnir utan af Jslande þa bodade hann Þoruallde a sinn fund ok bad hann lata skirazst. hann jattade at vinna þat til uinganar konungs at taka vid kristnne. konungr sagde at hann skyllde þui aluarligre fa hans vinattu sem hann leti auduelligar at hans ordum ok bodskap. var Þorualldr þa skirdr ok hans foruneyti. Þorualldr uar med Olafi konungi vm uetrinn j godu yfirlæti. Sigurdr het hirdmadr konungs en annar Helgi. badir voru þeir gilldir menn firir ser ok kærir konungi en þo vskaplikir. Sigurdr uar uinsæll af alþydu en Helgi uþydr ok undirfỏrull. Þoruallde tasallda uar skipat at sitia mille þeirra um uetrinn. Helgi ofundade Þorualld ok afþokkade allt firir honum. en Sigurdr uar uel til hans ok flyde Helgi þadan af bekkinum ok uillde æigi sitia hea þeim Þorualldi. tok hann þa at rægia Þorualld sem mest vid konung ok allt þar til er konungr bad hann hetta. þarftu huorki sagde konungr at rægi Þorualld vid mig ne adra menn þa er med mer eru þuiat ek uil sealfr reyna mina menn. Helgi leitade þa ef Sigurdr uillde j fazst vid Þorualld ok rægde hann firir honum. Sigurdr mællti. æigi mun ek oþokkazst vid Þorualld firir þin ord þuiat hann er dugande dreingr en þu ert hit mesta illmenni. Nu med þui at Helgi letti enn æigi af helldr var hann kostgęfr a rogit þa kom suo um sidir at konungr gerdisst[2] farr uit Þorualld. Eitt sinn mællti Helgi til Þorualldz. spyr þu konunginn eftir hui hann er suo falatr. Þorualldr suarar. ekki geri ek firir þin ord ne eggian ok suo uænti ek at konungr trui ekki rogi þinu þo at honum mislike nokkut uit mig. Helgi mællti. digrliga lætr mỏrlande enn. Nokkuru sidarr einn dag mællti Þorualldr er hann kom firir konung. herra diarfligt er min at spyria eftir uglede yduarre. ef sott uelldr þa er uon at skiott bætizst en ef uelldr annar ahugi edr nokkur ỏnnur tilfelli af manna uolldum þa ma enn vera at letti med yduarre gift ok hamingiu. Konungr mællti. æigi er ek siukr. Þorualldr mællti. þa er þegar nærr ok af hinn hardazsti. eru menn þa sakbitnir uit ydr. Konungr sagdi at suo uar. en þu ert skylldr til Þorualldr at leysa þetta uandræde er þu hefir fystr eftir læitat. Þorualldr suarar. allir ydrir menn eru skylldir til at gera yduarnn uilia. en vita uerd ek huar til þetta heyrir þo at ek se uanfærr til at leysa. Konungr mællti. Bardr heitir madr ok kalladr digri upplenzskr madr af ætt audigr madr at peningum. dottur æina a hann barnna er Þora heitir. Bardr er hniginn a efra alldr. hann byrr a Upplondum þar sem hæitir j Ulfsdolum. hann a mikinn bæ ok uegligan. Þora dottir hans er med honum en ekki uerda menn þar uid fiolmenni varir. nu likar mer þat litt at Bardr uill æigi uit tru taka ok æigi koma a minn fund. ek hefui sent til hans tysuar .xij. menn ok hafua ỏngir aftr komit. Þorualldr mællti. er Bardr blotmadr mikill. Konungr mællti. ekki uita menn til þess þuiat ekki er hof a bæ hans ok þikir Bardr miog kynligr ok ouisir eru monnum hættir hans. Þorualldr mællti. giarnna uillda ek gledia ydr herra. nu mun ek fara at hitta Bard ef þer uilit huat sem fleira gerizst at. Konungr kuetzst þat uilia. Helgi uard vit þetta gladr þuiat hann uænti at Þorualldr munde æigi aftr koma helldr en adrir þeir sem þessa ferd hefde farit. Sidan biozst Þorualldr ok bad konungr hann hafua med ser suo marga menn sem hann uillde. Þorualldr suarar. Sigurd sessunaut minn hefui ek reynt at dyggum manni ok godum. hann uil ek at fari med mer en ekki fleira manna þuiat gifta ydr ok hamingia ma oss meira en nokkurir menn. Konungr suarar. uist skal ek minn goduilia til leggia med ykkr. en senda uil ek ykkr til þess bonda er Biornn heitir hann byr skamt fra Barde. hann þiki mer uænstr til at kunna nokkut segia ykkr af hattum Bardar ok uisa ykkr þangat leid. Sidan foru þeir ok komu til Biarnar ok tok hann uel vid þeim þegar hann uisse at þeir uoru sendimenn Olafs konungs. spurdu þeir hann at hybylum Bardar. en Beornn sagde med audrum hans hag fram flytiazst. þuiat þar verdr ekki vart uit menn þa er þangat er komit en þo fara þar allar syslur skipuliga fram. Vm nottina er þeir uoru sofnadir þa dreymdi Þorualld at honum þotti Olafr konungr koma at ser ok mællti. þu munt finna at hỏfde þer duk æinn er þu uaknar ok þar er knytt j bref æitt er a er ritat nafnn guds. þat bref skaltu lata koma a morgin firir briost þer ok uefia duknum at vtan ok vm buk þer sem hann |[3] tekr. þa man þer duga at ganga diar(f)liga at Barde.
Videign Þorvalldz ok Bardar
Þorualldr uaknade ok fann dukinn ok bio suo um sem honum var kent. Um morgininn leidde Beornn bonde hann or garde ok visade honum leid til bæiar Bardar. uar þar at fara um skog nỏkkurnn. En er þeir komu fram af skoginum sa þeir bæ mikinn ok var skidgardr haarr um. gengu þeir til bæiarins. grindarhlid uar opit a gardinum ok suo dyrr a husunum. þeir sa ekki manna vti. þeir gengu j andyrit ok lituduzst um. uoru þar hus stor ok þili nyskafin. skali uar a adra hond tialldadr allr ok buinn uel. Bardr sat j onduegi hann uar skỏllottr j skallatz klædum ok hellt a hiartskinnz glofum en kona mikil ok uæn sat uit borda. ekki sa þeir þar fleira manna. Bardr mællti. huat er komit j andyrit. Þeir nefnndu sig ok sogduzst vera konungs menn. Bardr mællti. huert eyrendi hafui þit hingat .ij. saman. Þorualldr suarar. lid okkart er suo mart firir dyrum at þig mun mega færa a fund Olafs konungs naudgan ef þu uill æigi fara lostigr. Bardr suarade þa glofana sundr mille handa ser ok quat þetta vit.
- Hugda ek hitt at ek hefda
- hardhendr uerit stundum
- at ek skalfgrana skelkinn
- skylldag æinn of hallda.
Þorualldr mællti. reynum nu þa ok tokumzst til. Red Þorualldr þa a Bard ok suiptuzst þeir fast. þa uar dagr miog alidinn. þeir attuzst vid stund þa ok uard Þorualldr miog afluana. bad hann þa gud hliodliga uæita ser styrk j moti honum. en Bardr gek þa at sem fastaz. en er briostin þeirra mættuzst þa uar þui likt sem madr gengi at ok kipti fotum undan Bardi sua at hann fell at þreskilldinum. uoru þeir Þorualldr þa badir suo modir at þeir mattu ekki athafaz. Þa mællti Bardr. dugi þu nu Þora. Hon suarar. ekki ma ek þer duga fadir þuiat uit Sigurdr suiftumzst ok er her alluel a komit þuiat uit erum iafnnsterk. Bardr mællti. þa uerdr nu til þess at taka er ek hefui æigi fyrr þurft at bidia mer lids j moti einum. gangi nu fram þeir sem undir skalanum byggia ok ueiti mer. Hlupu þar þa fram .lx. manna ok voru þeir Þorualldr þa handteknir. Bardr mællti. uel hafa undirskalans buar uæitt mer Þora ok suo man enn ef ek þarf nokkurs uid ok þui þiki mer rad at þeir (Sigurdr) se æigi j bỏndum. en þo uil ek æigi at þu rennir oftar a mig trollit þitt þoat þu heitir Þorualldr þuiat æigi skortir þig dirfd ne aręde. en þo ma uera at þu skulir madr heita ok muntu uera helldr fiolkunnigr þuiat ekki uard mer aflskortr uid þig fyrri. en ek hygg at þu hafir ragnat at mer suo uondar uættir at ek uard at falla firir þuiat þat uard alldri fyr at ek fella firir einum. en her uerdi þit at uera j nott þo at þit set hreddir huersu at uit ykkr mun buit. Uar þeim þa sett bord ok buit uel. skorti þar huorke uist ne dryk godann. En er þeir voru mettir mællti Bardr. ekki tel (ek) mat eftir. en uel diar(f)liga þotti mer þit snæda þoat þit verit med ollu uhræddir ok med uinum komnir. Uar þeim þa fylgt til sęngr ok þotti þeim Þorualldi ok Sigurdi þar uel umbuit. suofu þeir af um nottina. ok um morguninn er þeir uoru brott bunir bad Bardr menn sina at fylgia þeim af garde. En er þeir uoru ut komnir litazst Þorualldr um ok sa ỏngua menn hea þeim. hann mællti. þat uillde Bardr at uit færim brott ok ættimzst uær ekki fleira uid en þat skal nu þo ekki uera. finna skulu vid hann enn adr. Gengu þeir þa inn. Bardr mællti. þit erut allundarligir menn. gangit vt en farit æigi burt edr hui kunni þit æigi at hrædazst sem adrir edr er ykkr allant til at deyia. Þorualldr suarar. þui hurfu vit aftr at ek uillda æigi drepa nidr godręde minu en sæmd þinne. erum vid uist ekki suo hręddir at uit þorim æigi til fullnadar at flytia konungs eyrende. nu uil ek þess beida at þu ridir sealfuiliande med mer a konungs fund. Bardr mællti. hui spyr þu æigi fyst huernn atrunat at ek hefui. Þar er mer æingi foruitni a segir Þorualldr. Bardr sagde. þat uil ek þer þo kunnigt gera at ek trui ekki a skurgod edr fiandr. ek hefui farit land af landi ok mætt bæde risum ok blamonnum ok firirkuomu þeir mer ekki. ok firir þui hefui ek truat a matt minn ok megin. en nu er mer ordinn ualiugr j fyrsta sinn at þeim atrunade ok se ek þat at ekki hefdir þu mig sigrat ef þu nytir eingis at nema |[4] sealfs þins. edr huat uar firir briosti þer er uit kuomum saman. þat er mer grunr at sa mun mikit mega er sa afspringr er af kominn. Þorualldr suarar. rett getr þu at sa er mattugr þuiat þat uoru nỏfnn guds er ver kristnir menn truum a. Bardr mællti. ek kann æigi þat at hugsa at sa muni æigi ollu mega orka ef hann kemr sealfr til er mer uann nu at fullu nỏfnn hans. ok firir þui mun ek fara med þer a konungs fund at ek skil at gott mun a þann gud at trua er suo er mattugr ef a nokkurnn skal trua. en þui let ek gera undirskalann ok setta ek þar mina menn at ef fiolmenni væri dregit at mer ætlade ek til þeirra at taka ok niota lidsmunar. en ef kęmi at mer .ij. edr .iij. þa gaf ek mer ekki um þuiat ek þottumzst firir þeim ekki uppnæmr. her eru ok menn Olafs konungs fiorir ok .xx. er hann hefir sent til min. eru þeir her uel halldnir en æigi drepnir sem konungr munde hyggia. Sidan biotzst Bardr ok for med Þorualldi med alla sina menn a konungs fund. en er þeir komu ner bænum j Nidarose þa mællti Bardr. far þu nu Þorualldr til konungs ok seg honum at ver uilium her skirdir uera sem nu eru uer komnir. þuiat uær uilium æigi at fiolmenni hlei at oss at uer sem afklęddir suo gamlir. Þorualldr for til konungs ok sagde honum allt um sinar ferdir ok huar þa uar komit. Olafr konungr uard uit þetta gladr ok fór þegar med kennimonnum til fundar vid Bard. Hann fagnade uel konungi ok mællti. mattugr er gud þinn konungr ok hefui ek nu þat reynt ok þui uil ek a hann trua ok lata skirazst. Konungr suarar. uel talar þu Bardr eftir þinne skilningu. en þat er satt atkuedit at sa er gud (er) mer styrir ok ollum hlutum syniligum ok vsyniligum ok kallar til sin med ymissum hattum alla þa menn er hans þionustu eru makligir. Uar Bardr þa skirdr ok allir hans menn. þa mællti Bardr. er ek nu godr herra. Konungr quad suo uera. Bardr mællti. ek hefi þotz mer miog einhlitr her til ok þionat ekki konungum en nu uil ek gerazst þer handgenginn konungr ok þiona ydr medan ek lifui. þiki mer þat uænazst at (ek) tyna þa æigi þeim godleik sem nu hefui ek fæingit. en ek uil at þu siair rad firir Þoru dottur minne ok ollu hennar fe ok giftir hana Þorualldi þessum hinum islenzska manni þuiat vid eigum honum gott at launa. Þorualldr suarar. æigi ma suo vera þuiat ek er adr kuæntr a Jslande. Konungr mællti. þa skaltu gefua þessa konu Sigurde vin hinum þar er uel a komit med þeim er þau (eru) iafnnsterk. Þorualldr suarar. þat uil ek giarnna gera. en þess uil ek bidia ydr herra at þer segit Helga ór yduarri þionustu ok er þo oflitill mun(r) gerr þeirra Sigurdar. en ek mun þo firir ydra skylld gera ekki a hlut Helga ef þer uæitit mer þetta. Konungr sagde at suo skylldi uera. Sidan fek Sigurdr Þoru ok settizst j bu a Upplondum er att hafde Bardr digri. Bardr tok sott litlu sidarr en hann uar skirdr ok andadizst j huitauodum. en Þorualldr for til Jslandz med mikille sæmd af Olafi konungi ok þotti uera mikilmenni.
Fotnoter: