Þrymskviða eða Hamarsheimt (gamalt eddukvæði)

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk Latin
Denne teksten finnes i flere utgaver på følgende språk ► Original.gif Norsk.gif Dansk.gif Svensk.gif Faeroysk.gif Latin Cross.svg
Original.gif Norsk.gif Dansk.gif Svensk.gif Faeroysk.gif
Norsk.gif Dansk.gif Svensk.gif
Dansk.gif Svensk.gif
Dansk.gif Svensk.gif
Dansk.gif Svensk.gif
Dansk.gif
Dansk.gif
Dansk.gif
Dansk.gif
Dansk.gif



A. C. Evensen
Lesibók
Tórshavn 1911


Þrymskviða eða Hamarsheimt (gamalt eddukvæði)



Tor er kledd som en brud og Loke som en terne. Illustrasjon av Carl Larsson / Gunnar Forssell.
Þrymskviða eða Hamarsheimt


Vreiðr vas þá Vingþórr,
es hann vaknaði
ok síns hamars
of saknaði;
skegg nam at hrista,
skör nam at dýja,
reð Jarðar burr
umb at þreifask.


Ok hann þat orða
alls fyrst of kvað:
"heyrðu nú, Loki!
hvat eg nú mæli,
es eigi veit
jarðar hvergi
né upphimins:
áss es stolinn hamri!"


Gengu þeir fagra
Freyju túnn,
ok hann þat orða
alls fyrst of kvað:
"muntu mér, Freyja!
fjaðrhams Ijá,
ef ek mínn hamar
mættak hitta?"


Freyja kvað:
Þó mundak gefa þer,
þótt ór gulli væri,
ok þó selja
at væri ór silfri."


Fló þá Loki
— fjaðrhamr dunði — ,
unz fyr útan kom
ása garða
ok fyr innan kom
jötna heima.


Þrymr sat á haugi,
þursa dróttinn,
greyjum sínum
gullbönd snøri
ok mörum sínum
mön jafnaði.


Þrymr kvað:
Hvat es með ásum?
hvat es með álfum?
hví estu einn kominn
í jötunheima?"


Loki kvað:
"Ilt es með ásum
ilt es með álfum;
hefir þú Hlóriða
hamar of fólginn?"


Þrymr kvað:
"Ek hefi Hlóriða
hamar of fólginn
átta röstum
fyr jörð neðan;
hann engi maðr
aptr of heimtir,
nema færi mér
Freyju at kvæn."


Fió þá Loki
— fjaðrhamr dunði -
unz fyr útan kom
jötna heima
ok fyr innan kom
ása garða;
mætti hann Þór
miðra garða,
ok kann þat orða
alls fyrst of kvað:


Hefir þú ørindi
sem erfiði?
segðu á lopti
löng tíðindi:
opt sitjandi
sögur of fallask,
ok liggjandi
lýgi of bellir."


Loki kvað:
Hefik erfiði
ok ørindi:
Þrymr hefir þínn hamar,
þursa dróttinn;
hann engi maðr
aptr of heimtir,
nema hánum færi
Freyju at kván."


Ganga þeir fagra
Freyju at hitta,
ok hann þat orða
alls fyrst of kvað:
"bittu þik, Freyja!
brúðar líni:
vit skulum aka tvau
í Jötunheima."


Vreið varð þá Freyja
ok fnásaði,
allr ása salr
undir bifðisk,
stókk þat et mikla
men Brísinga:
"mik veiztu verða
vergjarnasta,
ef ek ek með þer
í Jötunheima."


Senn váru æsir
allir á þingi
ok ásynjur
allar á máli,
ok of þat reðu
ríkir tívar,
hvé þeir Hlóriða
hamar of sætti.


Þá kvað þat Heimdallr,
hvítastr ása
— vissi hann vel fram
sem vanir aðrir — :
"bindum ver Þór þá
brúðar líni,
hafi hann et mikla
men Brísinga!


Látum und hánum
hrynja lukla
ok kvennváðir
ok kné falla,
en á brjósti
breiða steina,
ok hagliga
ok höfuð typpum!


Þá kvað þat Þórr,
þrúðugr áss:
"mik munu æsir
argan kalla,
ef ek bindask læt
brúðar líni."


Þá kvað þat Loki,
Laufeyjar sonr:
"þegi þú, Þórr!
þeira orða;
þegar munu jötnar
ásgarð búa,
nema þú þínn hamar,
þér of heimtir."


Bundu þeir Þór þá
brúðar líni [1]
og við tí breiða
Brísingamen.


Lótu við belti
lyklar ringla
og konu klæði
á knæið falla,
festu á bróstið
breiðar steinar
og snotiliga
hárið upp settu.


Mælti tað Loki,
Leyvoyarsonur :
"Tær skal eg fylgja
sum terna tín,
vit skulum aka báðar
í Jatnaheim."


Brátt vóru havrarnir
riknir heim,
skjótt settir fyri,
skuldu væl renna;
björg brotnaðu,
brann jörð í loga,
ók Óðins sonur
í Jatnaheim.


Tá mælti tað Trymur,
tussa drottur:
"Standið upp, jatnir!
og stráið bonkin!
nú føra teir mær
Froyju til konu,
Njarðar dóttur
úr Nóatúnum.


Ganga her at garði
gullhyrndar kýr,
oxar alsvartir
jotni at gamni;


Ei sat undir orðinum
óvitug terna,
ræður hon jötni
orðum at svara:
"ikki svav Froyja
í átta nætur,
svá var hon ovurfús
eftir Jatnaheimi."


Inn kom hin arma
jatna systir,
ið brúðargávu
biðja tordi:
"rætt tú mær av hondum
ringar reyðar,
um tú vilt ognast
ástir mínar,
ástir mínar,
alt mítt yndi!"


Tá mælti tað Trymur
tussa drottur:
"berið inn hamar
brúður at víga,
leggið Mjollnir
á moyar knæ."
Trymskæði (Føroysk týðing)


Vreiður var tá Vingtórur,
ið hann vaknaði
og sín hamar
tá saknaði;
skeggið risti hann,
syfti hár sítt,
tók Jarðar sonur
til at trilva.


Og hann tað orðið
allarfyrst segði:
"Hoyr nú tú, Loki:
hvat eg nú mæli,
ið aldrin til barst
foldum á
ella í himni:
hamar frá ási er stolin!"


Gingu teir føgru
Froyju at hitta,
og hann tað orðið
allarfyrst segði:
"Vilt tú mær, Froyja!
tín fjaðurham líggja,
at eg mín hamar
aftur kann heinta?"


Froyja mælti:
"Var hann av gulli,
við gamni eg lænti,
av silvuri fullgjördur,
tú fekst hann tó."


Fleyg tá Loki
— fjaðurhamur dundi —
til hann kom utan fyri
Ásagarðar,
til hann kom innan fyri
Jatnaheim.


Trymur sat á heygi,
tussa drottur,
gullbond hongdi
á hundar sínar,
javnaði faxið
á fylum sínum.


Trymur mælti:
"Hvussu veit ásum
og álvum við?
hví einsamallur
í Jatnaheim?"


Loki mælti:
"Ringt er hjá ásum,
ringt er hjá álvum;
hevir tú fjalt hin
hamar hjá Lóriða?"[2]


Trymur mælti:
"Fjalt eg havi
Lóriða hamar
átta mílir
undir mold;
hann eingin maður
aftur heintar,
utan hann førir
mær Froyju til konu."


Fleyg tá Loki
— fjaðurhamur dundi —
til hann kom utan fyri
Jatnaheim,
til hann kom innan fyri
Ásagarðar;
møtti hann Tóri
í miðjum garði,
sum tað orðið
allarfyrst segði:


"Var títt örindi
eydnuverk?
Sig tú á lofti
long tíðindi:
ofta hin sitandi
söguna gloymir,
ofta hin liggjandi
lygnarboð ber."


Loki mælti:
"Endað verk
er örindi mítt:
Trymur hevir hamar tín,
tussa drottur;
hann eingin maður
aftur heintar,
utan hann førir honum
Froyju til konu."


Ganga teir fögru
Froyju at hitta,
og hann tað orðið
allarfyrst segði:
"Bint tú teg, Froyja!
við brúðarlíni:
vit skulu aka bæði
í Jatnaheim."


Vreið varð tá Froyja,
illa hon fnýsti,
tann heili salur
skalv harvið,
brast tá hitt dýra
Brísingamen[3]:
"Meg kant tú nevna
mannfýsna,
um eg aki við tær
í Jatnaheim.


Saman vóru æsir
allir á tingi
og ásynjurnar
allar á máli:
um tað ráddust
ríkir tívar
Lóriða hamar
aftur at heinta.


Orðaði tá Heimdallur,
av ásum bjartastur
— visti hann væl fram
sum vanir aðrir — :
"Bindum vær Tór tá
við brúðarlíni,
beri hann á brósti
Brísingamen!


Latið við belti
lyklar ringla
og konu klæði
á knæið falla,
men á brósti
breiðar steinar,
setum upp hár hans
snotiliga."


Tá mælti Tórur,
treystur ásur:
"Meg kunna æsir
ómenni kalla,
um eg vil bindast
við brúðarlíni."


Mælti tá Loki,
Leyvoyar sonur:
"Tegi, tú, Tórur!
til teirra orð;
brátt munu jatnir
Ásgarð búgva,
um tú ei hamar tín
aftur heintar.*


Bundu teir Tór tá
við brúðarlíni
fjöld eigi eg av mentum,
fjöld eigi eg av gripum
eina mær Froyju
í tykir vanta."


Enn var tað liðið
lítið út á kvöldið,
og var jötnum
öl fram borið;
ein át hann oxa,
átta laxar,
allar tær krásir
fyri konurnar settar,
Sivjar[4] maður tríggjar
drakk tunnur av bjóri.


Tá mælti tað Trymur,
tussa drottur:
"hvar sást tú brúður
bíta hvassari?
ei sá eg brúður
bíta breiðari,
ella meiri mjöð
moy drekka."


Ei sat undir orðinum
óvitug terna,
ræður hon jötni
orðum at svara:
"ikki svav Froyja
í átta nætur,
svá var hon ovurfús
eftir Jatnaheimi.*


Leit undir línið,
lysti at kyssa,
men hann stökk inngjögnum
endlangan sal:
"hví eru ovurhvöss
eygu Froyju?
tykir mær úr eygum
eldur brenna,
vígið okur saman
við Várar[5] hendi!"


Læði nú Lóriði
lystiliga í barmi,
tá við hórðum huga
hann hamarin földi;
Trym drap hann fyrstan,
tann tussa drott,
ættina hjá jotni
lamdi hann alla.


Drap hann ta avgomlu
jatna systur,
hana, ið brúðargávu
biðið hevði;
hon fekk smekk
fyri skillingar,
og hamars högg
fyri ringa hóp.


Svá kom Óðins sonur
aftur at hamri.





Nökur örindi úr Háamáli (Hávamál)


Gáttir allar,
áðrenn inn tú gongur,
skulu varliga skoðast;
tí at óvist er at vita,
hvar óvinir fyri
í skjóli sita.


Betri byrði
ber ei maður breytum á
enn mannavitið mikið;
betri enn ogn
tykir tað í ókunnum stað,
tað er tiltak hans, ið treingir.


Smalurnar tað vita,
nær tær skulu heim,
og ganga tá av grasi;
men óvísur maður
kann sær aldri
maga mál.


Árla skal vakna
hann ið annans mans
fæ ella fjör[6] vil vinna;
sjaldan liggjandi úlvur
lærbitan fær
ella sovandi maður sigur.


Ganga skal,
skal ei gestur vera
altíð í einum stað;
leiður verður alvinur,
um hann leingi situr
annans mans pöllum á.


Betri er egið búgv,
um lítil er búnaður,
heima er hvör sín harri.




Vápn síni
skal ei maður völli á
fet ganga fram um;
tí at óvist er at vita,
nær manni á vegum úti
tarvast spjótið at troyta,
um tvær geitir er öll ognin
og ein trong smátta,
tað er tó betri enn bøn.


Um tú vinin eigir
og tú honum væl trýrt
og tú vilt av honum nýtslu
nýta:
sinni skalt tú við hann
blanda
og gávum skifta,
fara at finna ofta.


Um tú eigir annan
og tú honum illa trýrt,
vilt tú av honum tó nýtslu
nýta:
fagurt skalt tú við hann
mæla,
hava fals í huga
og løna svik við lygn.


Ungur var eg forðum,
ferðaðist eg einsamallur,
fór eg tá villur av veginum;
eyð mær tóktist eiga,
tá ið eg annan fann:
maður er mans gaman.


Doyr fæ,
doyggja frændur,
doyr hann sjálvur somuleiðis;
eg veit ein,
ið aldri doyr:
dómur yvir deyðan mann.

Fotnoter

  1. Hiðanifrá bara í føroyskari týðing.
  2. Lóriði = Tórur.
  3. Hin nógv gitni dýrgripurin, Froyja bar á bróstinum.
  4. Siv æt kona Tórs.
  5. Vár æt ein ásynja; hon lýðir á eiðir manna og tey sættarmál, ið konur og kaliar gera sin ámillum.
  6. fjör = lív.